Alışveriş Gerçekten Mutlu Eder mi?
Bazı araştırmacılar alışverişin insanı mutlu etmediğini bunun sadece bir yanılsama olduğunu iddia ederler. Onlara göre insanlar çevrelerinde gördüklerinden dolayı bilinçaltlarında bu olayın mutlu ettiği kanısına varmıştır. Bu bilinçaltında yerleşen düşünceden dolayı da alışveriş yapınca mutlu olduklarını zannetmektedir. Öyle veya böyle her birimiz -bazılarımız bunu her ne kadar itiraf etmek istemese de aslında sevdiğimiz ürünlerin alışverişini ederken onları satın alarak kendimizi tatmin eder ve mutlu oluruz. Kitaplarla haşır neşir olanlar kitap almaktan haz duyar, bakımına öncelikle verenlerse kişisel bakım ürünlerini satın aldıklarında havalara uçarlar. Alışverişin insana mutluluk vermesi çoğu çevreye göre kesin bir durumdur. Ancak alınan hazzın, edinilen mutluluğun kalıcı mı veya geçici mi olduğu konusu tartışmalıdır. Bazı kişiler bu olaya bir madde bağımlılığı gibi bakarlar ve alışveriş yaptıkça insanın geçici bir mutluluğa ulaştığını ancak bu geçici mutluluğun onu bu işe daha da bağımlı hale getirdiğini ifade ederler. Bu mutluluk uzun sürmez ve kişi yoksunluk hissiyle daha fazla alışveriş yapmak ister bu da onu bir bataklığa sürükler.
Alışverişten Keyif Almamızın Sebepleri Nelerdir?
Alışverişin mutlu etmesi olayının kişilere göre farklılık gösteren sebepleri vardır. Ortada bir gerçek vardır ki alışveriş insanı neden mutlu eder sorusunun ana cevabı kesinlikle insanların ihtiyaçlarını gidermiş olması durumu değildir. Çünkü insanoğlu sadece ihtiyaçları için alışveriş yapmayı uzun zaman önce bırakmıştır. Alışverişin insanı mutlu etmesinin sebepleri maddeler halinde şöyledir.
Bir Boş Zaman Aktivitesi Olduğu İçin
Araştırmalara göre çoğu insan ama özellikle kadınlar alışveriş yapmayı bir boş zaman aktivitesi olarak kabul ederler. Onlar için alışveriş yapmak; oyun oynamak, film izlemek, spor yapmak gibi bir hobidir. Ve tüm hobilerin esas olayı insanı günün stresinden uzaklaştırmasıdır. İşte alışverişi hobi edinmiş insanlar da bunu kafasını boşaltmak için, stresini atmak için en uygun fırsat belledikleri için alışveriş yaptıklarında stres azalımı sebebiyle mutlu olurlar. Bazı insanların arkadaşlarıyla sırf alışveriş yapmak için toplanması da bunu destekler maiyettedir.
Satın Almak Keyiflidir
Satın almak veya satın alabilmek insanı tatmin eder ve kendini güçlü hissettirir. Yani alışverişin bu şekilde mutlu ettikleri kişiler için satın alınan şey önemli değildir. Bir şeyler satın alabiliyor olması onu mutlu eden ana faktördür. Bunun ise insanoğlunun bilinçaltında yatan bir sebebin sonucu olduğu düşünülür. Çok eski zamanlarda özellikle insanların alım gücünün çok zayıf olduğu ve kullanacağı her şeyi kendisinin üretmesi gerektiği zamanlarla ilgilidir bu. Giyeceği elbiseyi, yiyeceği yemeği ve evinin kuracağı hammaddeyi hep kendi imal etmek zorunda olan kişiler için bunları bir yerlerden direkt satın alabilmek hep bir üstünlük olarak düşünülmüştür. Elbiselerinin kendi hayvanlarının derilerinden veya yünlerinden imal eden insanlar bir yerlerden renkli kaliteli bir elbise alan insanı kıskanıp onun gibi olmak istemiştir hep. Bu kanı yüzyıllar içerisinde insanoğlunun bilinçaltına işlenmiştir. Günümüzde yani insanların artık her şeyini kendi üretmediği bir yerlerden bir şey almanın o kadar da lüks olmadığı devirlerde bile insan bu yüzden alışveriş yapınca mutlu olmuştur.
Aldığımız Ürünlerle İlgili Kurduğumuz Hayaller
Alışveriş insanı neden mutlu eder sorusunun bir diğer cevabı ise satın alınan ürünle alakalıdır. Misal olarak video oyunu sevmeyi çok seven bir insanı örnek olarak alalım. Yeni çıkan bir oyunda yaşayacağı maceralar ve edineceği tecrübeler ona büyük bir heyecan hissi uyandırır. O oyunda atılacağı maceralar ile ilgili ister istemez hülyalara dalar. O oyunu satın alabilmek için belki de -özellikle ekonomik bağımsızlığını elde etmemiş biriyse– onun için büyük bir külfettir. Bazı ihtiyaçlarından feragat etmek zorunda belki de kalmıştır o oyunu almak için. Yani satın alıyor olmak onun için mutluluk olamaz. Buna karşın artık o oyunun sahibidir ve kurduğu hayallere artık ulaşabilir duruma gelmiştir. Bu örnekler arttırılabilir. Kitap meraklıları ve araba sevdalıları genelde bu kategori dolayısıyla alışveriş yaptıktan mutlu olurlar. Alınan ürün ve o ürünle ilgili kafada kurulan planlar ve bu planları artık hayata geçirebilme olanağı insanı alışverişten mutlu olmaya sevk eder.
Bağımlı Olduğu İçin
Alışveriş insanı neden mutlu eder sorusunun bizce en istenmeyen cevabı galiba budur. Bütün bağımlılık yapan maddelerin (sigara başta olmak üzere) insanları kendine bağlamasının sebebi tüketildiğinde insanda mutluluk hormonları denilen hormonları salgılatmasıdır. Kişi sigara içer ve mutluluk hormonlarının salgılanması sebebiyle mutlu olur ve haz duyar ancak bu mutluluk ve haz geçicidir. Tekrar aynı hazzı yaşamak ister ve bir yerden sonra kendini durduramaz. Bağımlılık denilen olay kabaca böyledir. Kişi bağımlı olduğu şeyleri tüketmeden veya bağımlı olduğu herhangi bir aktiviteyi yapmadan bir müddet durursa yoksunluk hissi onu ele geçirir. Bu his özellikle sıkıntılı ve stresli durumlarda daha da artar. Kişi alışverişe bağımlı olmuşsa alışveriş yapmadan durduğu müddetçe yoksunluk hissi artar ve bir yerden sonra dayanılamayacak bir hale gelir. En sonunda bir şeyler satın aldığı ve bu yoksunluk hissini geçici olarak yok ettiğinde kendini mutlu hisseder. Bu her bağımlılık gibi çok tehlikeli bir durumdur çünkü sonu yoktur. Kişinin ekonomik dengesinin altüst eder ve bir yerden sonra parasızlıktan dolayı alışveriş yapamayacağı için depresyona girebilir. Biraz nadirdir ama kişi alışveriş bağımlılığından dolayı duyduğu aşırı yoksunluk duygusuyla kendini intihara sürüklenebilir.
